Litearthacht
Litearthacht
Forbairt Stór Focal in Eolaíocht
Tá níos mó ag teastáil i bhforbairt stór focal eolaíochta ná focail a chur de ghlanmheabhair mar straitéis teagaisc toisc nach dtagann ach gnóthú eolais gearrthéarmach as sin. Ós rud é gurb é gnóthú eolais fadtéarmach ar stór focal an rud atá ag teastáil ar mhaithe le foghlaim, ní mór teagmháil a bheith ag daltaí le focail nua eolaíochta sé huaire ar a laghad i gcomhthéacsanna éagsúla ("Learning Vocabulary Through Reading," American Educational Research Journal, Imleabhar 21 Eagrán 4, 1984).
Áirítear iad seo a leanas le samplaí de theagmháil le focail eolaíochta i gcomhthéacsanna éagsúla:
- Léitheoireacht
- Cairteacha A-U-F
- Físeáin
- Gníomhaíochtaí teagmhálacha
- Míniú a dhéanamh i dtéarmaí na ndaltaí féin
- Míniú a dhéanamh trí léaráidí agus léirithe a úsáid
- Liostaí Stór Focal
Acmhainní Ginearálta don Litearthacht
Mata Boird
Acmhainní Eile
- Sruthléamh
- Sracléamh
- SQ3R
- Léitheoireacht ar mhaithe le brí
- Seánraí Scríbhneoireachta
- Briathra bunaithe ar Thacsanomaíocht Bloom
Is féidir le daltaí a “leabhar beag” féin de shainmhínithe agus d’fhocail eolaíochta a dhéanamh do thopaic ar leith
Treoracha le Leabhar Beag a Dhéanamh
Leabhar Beag a Dhéanamh | Word | PowerPoint |
Eagraithe Grafacha
“Is fiú míle focal pictiúr.”
Nuair atá daltaí ag plé le coincheapa nua, is féidir le samhail nithiúil nó le heagraí grafach a bheith mar chabhair shármhaith theagaisc agus foghlama. De ghnáth, is éard atá i samhail nithiúil/in eagraí grafach ná foirm leathanaigh ina bhfuil spásanna bána ar féidir leis an dalta smaointe agus faisnéis a líonadh isteach iontu. Féadann roinnt eagraithe a bheith an-sainiúil agus féadtar cinn eile a úsáid le cuid mhór topaicí. Tugann an t-eagraí grafach dóigh eile do dhaltaí faisnéis a fheiceáil.
Cén fáth a n-oibríonn siad?
Cailltear fíricí randamacha go mear. Mar sin féin, níl teorainn le cumas na hinchinne pictiúir a stóráil. Toisc go ndéanann an inchinn faisnéis a chur le chéile, comhlánaíonn an t-eagraí grafach an dóigh a n-oibríonn an inchinn go nádúrtha.
Cén uair a oibríonn siad?
Beidh eagraithe grafacha ina mbuntáiste do dhaltaí agus faisnéis nua á tabhairt dóibh. Is féidir iad a úsáid chun ransú smaointe, seicheamhú agus cur in eagar a dhéanamh. I rith léitheoireachta agus éisteachta, ba cheart spreagadh a thabhairt do dhaltaí faisnéis nua a chur in eagar go grafach.
Is féidir le hEagraithe Grafacha cabhrú le litearthacht a fheabhsú. Tá eagraithe grafacha ón SFGM ar fáil anseo. Is féidir iad a phriontáil amach agus a thabhairt do dhaltaí nó is féidir iad a úsáid mar shleamhnáin PowerPoint is féidir a líonadh isteach ar an ríomhaire. Tá samplaí ann freisin d’eagraithe eolaíochta a líonadh isteach roimhe seo chun roinnt smaointe a thabhairt duit.
Eagraithe Grafacha is féidir a Phriontáil Amach
Eagraithe Grafacha i bhfoirm PowerPoint
Samplaí d’Eagraithe Grafacha d’Eolaíocht Talmhaíochta
C-Nótaí
Cineál eagraí ghrafaigh atá úsáideach le húsáid le daltaí Ardteistiméireachta is ea C-Nótaí. Comhcheanglaíonn C-Nótaí dhá mhodh aithnidiúla chumhachtacha: Nótaí SQ3R agus Nótaí Cornell. Tugtar “C-Nótaí” orthu toisc go scríobhann daltaí Ceisteanna in imeall na láimhe clé. Nuair atá ullmhú do Quiz nó dul siar á dhéanamh ag daltaí , feidhmíonn na Ceisteanna mar leideanna chun na nithe ba chóir a bheith ar eolas acu a chur i gcuimhne dóibh. Nuair atá na nótaí seo á n-úsáid acu mar áiseanna staidéir, is féidir le daltaí imeall ar dheis an pháipéir a fhilleadh le go mbeidh sé comhthreomhar leis an líne poncanna. Is féidir leo ceisteanna a fheiceáil ansin sa C-cholún agus is féidir leo iad sin a úsáid mar uirlis féinmheasúnaithe.
Suíomhanna Idirlín chun feabhas a chur ar Litearthacht
puzzlemaker | Is féidir cuid mhór cineálacha éagsúla puzail a dhéanamh |
wordlearner | Crosfhocail, cuardaigh focal, biongó, meaitseáil agus tuilleadh |
cuardaigh focal | Do chuardach focal féin a dhéanamh |
pppst | Íomhánna agus smaointe maithe matamaitice |
IXL | Suíomh idirghníomhach dul siar le haghaidh matamaitice – clúdaíonn sé na topaicí go léir |
Quizlet | Luaschártaí, Cluichí agus Scrúdú |
Studystack | Luaschártaí, Meaitseáil, Crosfhocail, Scrúdú, Quiz |
Wordle | Do Néal Focal féin a chruthú |
Tagxedo | Do Chruth Focal féin a chruthú |
Ciúb Ceisteanna | Ciúb ceisteanna a chruthú trí úsáid a bhaint as Tacsanomaíocht Bloom |
Teimpléid Bhiongó
Nathracha is Dréimirí
Is féidir Nathracha is Dréimirí a imirt agus úsáid á baint as ceann ar bith de na tacair cheisteanna a dhéanann tú. Ní gá ach na ceisteanna a phriontáil ar chárta nó, mura dtaitníonn gearradh cárta leat, déan iad a phriontáil ar lipéid agus a ghreamú de luaschártaí! Is féidir na cártaí ceisteanna céanna a úsáid le haghaidh biongó agus Nathracha is Dréimirí araon. Péire ar leathphraghas. Nach luach maith é sin!
Beidh ort an bord nathracha is dréimirí a phriontáil ansin. Déan an teimpléad thíos a íoslódáil agus a lannú. Tá sé go breá i bhfoirm A4 ach beidh ort na licíní beaga a úsáid. Priontáil i bhfoirm A3 má tá fáil agat ar phrintéir A3.
Teimpléad do Nathracha is Dréimirí
Teimpléid iQuiz
Teimpléad 1 |
Teimpléad 2 |
Teimpléad 3 |
Teimpléad 4 |
Straitéisí Eile le Stór Focal Eolaíochta a Theagasc
Cuir cuid mhór ama ar leataobh le haghaidh díospóireachta
· Díospóireacht i measc na ndaltaí
· Díospóireacht idir daltaí agus an múinteoir
· Díospóireacht ranga
Faisnéis bhreise éisteachta a bhfuil leideanna amhairc ag gabháil leo
· bain úsáid as líníochtaí, as léaráidí agus as pictiúir
· tabhair treoracha scríofa agus treoracha ó bhéal
· leag samplaí síos chun treoracha scríofa saotharlainne a fhorlíonadh
· bíodh treoracha clóstéipeáilte mar aon le treoracha scríofa agat
· pictiúir agus focail i gcéimeanna modhanna saotharlainne is féidir le daltaí a chur in ord
Téacschártaí Eolaíochta
· Fíor/Bréagach
· Péirí a Mheaitseáil
· Seicheamhú
· Rangú
Bunachair Focal
· Póstaeir eochairfhocal
· Liostaí Eochairfhocal
· Ballaí focal
Cluichí focal
· An Crochadóir
· Pictionary
· Biongó
· An ceann corr
· Cad atá ionam?
Codanna focal
Is féidir le múinteoirí struchtúr na bhfocal a athdhaingniú de réir mar a dhéanann daltaí réimíreanna, iarmhíreanna, bunfhocail agus ciall na bhfocal a aithint:
- fótaisintéis — fóta (solas), sint (déan), éis (próiseas)
Ilchialla
Is féidir le focail lena bhfuil ilchialla mearbhall a chur ar dhaltaí atá líofa i dteanga ar bith. Tá siad deacair d’fhoghlaimeoirí teanga go háirithe. Tá sé tábhachtach na cialla sin a phlé le daltaí. Déantar dochar don tuiscint atá ag daltaí nuair a mheasctar sainmhínithe coitianta lena gciall san eolaíocht. Mar shampla, in úsáid choitianta, ciallaíonn “teoiric” tuaileas. In eolaíocht, áfach, is ionann “teoiric” agus míniú dea-bhunaithe ar an domhan nádúrtha atá bunaithe ar fhianaise eimpíreach iontaofa.